اختلال نافرمانی مقابله جویانه

اختلال نافرمانی مقابله جویانه Oppositional Defiant Disorder یکی از اختلالات ایذایی، کنترل تکانه و سلوک محسوب می شود. ویژگی اصلی این اختلال، یک الگوی مکرر و پایدار خلق خشمگین/ تحریک پذیر، رفتار جروبحث/ مقابله ای، یا تلافی جویانه است. علایم اختلال نافرمانی مقابله جویانه ممکن است فقط به یک محیط محدود باشد و این محیط در بیشتر موارد خانه است. افرادی که علایم کافی برای برآوردن آستانه تشخیصی نشان می دهند، حتی اگر این علایم محدود به خانه باشد، ممکن است به طور چشمگیری دچار آسیب کارکرد اجتماعی شوند. با این حال، در موارد شدیدتر علایم اختلال در محیط های مختلف دیده می شود. با توجه به این که فراگیر بودن علایم، یک شاخص شدت اختلال است، این نکته اهمیت دارد که رفتار افراد در محیط ها و روابط مختلف ارزیابی شود. ار آنجا که این رفتارها میان خواهرها و برادرها شایع است، این رفتارها باید در تعامل با افرادی غیر از خواهرها و برادرها مشاهده شود. همچنین از آنجا که علایم اختلال معمولا در تعامل با بزرگسالان یا همسالانی که فرد به خوبی می شناسد بیشتر مشاهده می شود، ممکن است در طول یک ارزیابی بالینی مشاهده نشود.

علایم اختلال غالبا بخشی از یک الگوی تعامل مشکل آفرین با دیگران است. علاوه بر این، افراد دچار این اختلال غالبا خودشان را خشمگین، نافرمان یا مقابله جو نمی دانند. در عوض آنها غالبا رفتارشان را واکنشی به درخواست ها یا شرایط غیرمنطقی می دانند. بنابراین روشن ساختن نقش نسبی فرد دچار این اختلال در تعامل های مشکل داری که تجربه می کند می تواند دشوار باشد. برای مثال کودکان دارای این اختلال ممکن است سابقه ای از فرزندپروری خصومت آمیز تجربه کرده باشند و غالبا تعیین این موضوع غیرممکن است که آیا رفتار کودک باعث شده است که والدین به شیوه ای بسیار خصومت آمیز با او رفتار کنند، یا ستیزه جویی والدین باعث رفتار مشکل آفرین کودک شده یا ترکیب از این دو وجود دارد.

ملاک های تشخیصی

برای تشخیص اختلال نافرمانی مقابله جویانه بایستی ۳ ملاک زیر در نظر گرفته شود:

A: یک الگوی خلق خشمگین/ تحریک پذیر، رفتار جروبحث/ مقابله ای، یا تلافی جویانه که بیش از ۶ ماه دوام داشته باشد و دست کم با چهار علامت از هر کدام از طبقه های زیر نمایان شود و در تعامل با دست کم یک نفر غیر از خواهر و برادر فرد بروز کند.  

خلق خشمگین/ تحریک پذیر

۱- غالبا از کوره در می رود.

۲- غالبا زودرنج است یا به آسانی دلخور می شود.

۳- غالبا خشمگین است یا به آسانی دلخور می شود.

رفتار جروبحث/ مقابله ای

۴- غالبا با مراجع قدرت بحث می کند، یا در مورد کودکان و موجوانان، با بزرگسالان بحث می کند.

۵- غالبا فعالانه مخالفت می کند یا از انجام درخواست های مراجع قدرت یا عمل به قواعد سرباز می زند.

۶- غالبا به طور عمدی دیگران را ناراحت می کند.

۷- غالبا برای اشتباه ها یا بدرفتاری خویش دیگران را  سرزنش می کند.

کینه توزی

۸- دست کم دوبار در ۶ ماه گذشته کینه توزی یا تلافی جویی کرده است.

توجه:

باید برای تفکیک رفتاری که درون محدوده های بهنجار قرار دارد از رفتاری که بیمارگون است، به دوام و فراوانی رفتارها توجه نمود. در مورد کودکان کوچکتر از ۵ سال برای یک دوره دست کم ۶ ماهه، این رفتارها باید در بیشتر روزها روی دهد مگر آن که به صورت کینه توزی یا تلافی جویی نشان داده شده باشد. در مورد افراد ۵ ساله و بالاتر، این رفتارها باید دست کم یک بار در هفته برای حداقل ۶ ماه روی دهد مگر آن که به صورت کینه توزی یا تلافی جویی نشان داده شده باشد. در عین حال که این ملاک فراوانی، راهنمایی در مورد حداقل سطح فراوانی برای تعریف علایم فراهم می کند، دیگر عوامل هم باید مورد توجه قرار گیرد، از قبیل این که آیا این فراوانی و شدت رفتارها خارج از محدودۀ بهنجار رشدی، جنس و فرهنگ فرد قرار دارد یا خیر.

B: این اختلال در رفتار با ناراحتی در فرد یا دیگران در محیط اجتماعی بلافصل او (مانند خانواده، گروه همسالان، همکاران) همراه است، یا تأثیر منفی روی کارکرد اجتماعی، تحصیلی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی دارد.

C: این رفتارها منحصرا در طول یک اختلال روان پریشانه، مصرف مواد، افسردگی یا دوقطبی روی نمی دهد. همچنین ملاک های اختلال کژتنظمی خلقی ایذایی را برآورده نمی کند.

شدت فعلی را مشخص کنید:

خفیف: علایم فقط به یک محیط (مانند خانه، مدرسه، کار، همسالان) محدود است.

متوسط: برخی از علایم دست کم در دو محیط وجود دارند.

شدید: برخی از علایم در سه محیط یا بیشتر وجود دارند.

تشخیص افتراقی

اختلال سلوک، اختلال کم توجهی/ بیش فعالی ADHD، اختلالات افسردگی و دوقطبی، اختلال کژتنظیمی خلقی ایذایی، اختلال انفجاری متناوب، کم توانی ذهنی (اختلال رشدی هوشی)، اختلال زبان، اختلال اضطراب اجتماعی (جمعیت هراسی).

 

منبع: راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم DSM-5، انجمن روان پزشکی آمریکا ۲۰۱۳، ترجمه دکتر فرزین رضاعی و دیگران، انتشارات ارجمند

 

   این مطلب را به اشتراک بگذارید