اختلال دوقطبی II (نوع دو)

اختلال دوقطبی II (نوع دو) Bipolar II Disorder زمانی تشخیص گذاری می شود که ملاک های زیر برای یک دوره فعلی یا گذشته هیپومانیا و ملاک های تشخیصی زیر برای یک دوره افسردگی اساسی فعلی یا گذشته احراز شود.

دوره هیپومانیا

A: طی دوره مشخصی که حداقل چهار روز طول بکشد، خلق به شکلی غیرطبیعی و مداوم بالا، گشاده یا تحریک پذیر باشد و فعالیت هدفمند یا انرژی فرد به شکلی ناهنجار و مداوم افزایش یابد و این حالات در اکثر اوقات شبانه روز و تقریبا در تمام روزها دیده می شود.

B: در حین دوره اختلال خلقی و افزایش انرژی یا فعالیت، حداقل سه مورد از علایم زیر (چهار مورد اگر خلق فقط تحریک پذیر است) با شدت قابل ملاحظه ای که نشانگر تغییر قابل ملاحظه ای نسبت به رفتار عادی فرد است ادامه دارد.

۱- افزایش اعتماد به نفس یا خود بزرگ بینی بالا.

۲- کاهش نیاز به خواب (مثلا فقط پس از سه ساعت خوابیدن احساس شادابی و رفع خستگی می کند)

۳- پرحرفی بیش از حد معمول یا احساس فشار برای حرف زدن

۴- پرش افکار یا تجربه ذهنی سبقت افکار از یکدیگر

۵- حواس پرتی (یعنی توجه فرد به راحتی به طرف محرک های خارجی بی اهمیت و نامربوط جلب می شود) که یا خود فرد اذعان دارد یا مشاهده می شود.

۶- افزایش فعالیت های معطوف به هدف (اجتمای، شغلی و تحصیلی و جنسی) یا سراسیمگی روانی – حرکتی

۷ اشتغال مفرط به فعالیت هایی که می تواند عواقب منفی زیادی برای فرد ایجاد کنند (مانند ولخرجی بی و حصر، بی مبالاتی جنسی یا سرمایه گذاری های تجاری احمقانه)

C: دوره بیماری موجب تغییر مشخصی در کارکرد فرد نسبت به زمانی که فاقد علایم است می شود.

D: اختلال خلقی و تغییر کارکرد توسط دیگران قابل مشاهده است.

E: دوره بیماری آنقدر شدید نیست که افت قابل ملاحظه کارکرد اجتماعی شغلی فرد را موجب شود یا نیاز به بستری کردن وجود داشته باشد. در صورت وجود علایم روان پریشی، دوره مربوطه طبق تعریف، مانیا است.

F: دوره بیماری به دلیل اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مثلا یک دارو، ماده سوء مصرفی، یا سایر درمان ها) ایجاد نشده است.

نکته: یک دوره کامل هیپومانیا که در حین درمان ضد افسردگی (مانند داروها یا درمان با شوک الکتریکی) بروز می کند ولی به شکل سندرم کامل در حدی بیش از اثرات فیزیولوژیک درمان فوق ادامه می یابد، شواهد کافی برای یک دوره هیپومانیا است. با این وجود در مواردی که فقط یک یا دو علامت فوق دیده می شوند (به خصوص افزایش تحریک پذیری، بی صبری یا سراسیمگی به دنبال مصرف داروی ضد افسردگی) برای تشخیص یک دوره هیپومانیا کفایت نمی کند و لزوما به معنای مزاج دوقطبی نیست.

دوره افسردگی اساسی

A: حداقل پنج مورد از علایم زیر در طی یک دوره دو هفته ای دیده می شوند و سبب تغییر عملکرد قبلی فرد می گردند. حداقل یکی از علایم موجود باید یا (۱) خلق افسرده و یا (۲) از دست دادن علاقه یا لذت باشد.

نکته: علایمی که مشخصا مربوط به یک بیماری طبی دیگر هستند محسوب ننمایید.

۱- خلق افسرده در اکثر اوقات شبانه روز و تقریبا تمام روزها که یا خود فرد اذعان دارد (مانند احساس اندوه و تهی بودن یا نومیدی) یا دیگران مشاهده می کنند (مثلا گریان به نظر می رسد) (توجه: در کودکان و نوجوانان، خلق می تواند تحریک پذیر باشد).

۲- کاهش بارز علایق یا لذات برای تمام یا تقریبا تمامی فعالیت ها در اکثر ساعات روز و تقریبا تمام روزها (بر اساس اذعان خود فرد یا مشاهده دیگران).

۳- کاهش وزن قابل ملاحظه (بدون رژیم غذایی) یا افزایش وزن (مثلا تغییر بیشتر از ۵ درصد وزن بدن در عرض یک ماه) یا کاهش یا افزایش اشتها تقریبا در تمام روزها (توجه: در کودکان عدم دستیابی به وزن مورد انتظار).

۴- بی خوابی یا پرخوابی تقریبا در تمام روزها.

۵- سرآسیمگی یا کندی روانی حرکتی در تقریبا تمام روزها (براساس مشاهده دیگران، احساس ذهنی بی قراری یا کند شدن توسط خود فرد به تنهایی کافی نیست).

۶- خستگی یا از دست دادن انرژی تقریبا در تمام روزها.

۷- احساس بی ارزشی یا احساس گناه مفرط یا نامتناسب که می تواند هذیانی باشد تقریبا در تمام روزها (منحصرا مربوط به سرزنش خود یا احساس گناه به خاطر بیمار بودن نیست).

۸- کاهش توانایی تفکر یا تمرکز، یا بی تصمیمی، تقریبا در تمام روزها (چه طبق گزارش فرد چه بر اساس مشاهده دیگران).

۹- افکار عود کننده درباره مرگ (نه فقط ترس از مردن)، افکار مکرر خودکشی بدون نقشه خاصی، اقدام  به خودکشی یا داشتن یک نقشه ای معین برای انجام خودکشی.

B: این علایم موجب ناراحتی بالینی قابل توجه یا افت کارکرد شغلی، اجتماعی و سایر جنبه های مهم کارکرد فرد می شود.

C: دوره بیماری در اثر عوارض فیزیولوژیک یک ماده یا یک بیماری طبی دیگر ایجاد نشده است.

نکته: ملاک های A-C یک دوره افسردگی اساسی (MDE) را تشکیل می دهند.

نکته: واکنش هایی که در پاسخ به یک فقدان با اهمیت (مانند سوگواری، ورشکستگی مالی، مصائب ناشی از بلایای طبیعی و یک بیماری طبی با کم توانی شدید) بروز می کند می تواند واجد احساس اندوه شدید، نشخوار ذهنی راجع به به فقدان به وجود آمده، بی خوابی، کاهش اشتها، و کاهش وزن ذکر شده در ملاک A باشد و شبیه یک حمله افسردگی به نظر برسد. با این حال بروز این گونه علایم قابل درک است و می توان آنها را متناسب با فقدان مذکور دانست. البته بروز همزمان یک دوره افسردگی اساسی همراه واکنش طبیعی به این گونه فقدان ها ی مهم را نباید از ذهن دور نگه داشت. در این گونه موارد تصمیم گیری باید بر اساس شرح حال فرد و هنجارهای فرهنگی ابراز احساس ناراحتی ناشی از فقدان حاضر و با توجه به قضاوت بالینی صورت گیرد.

ملاک های تشخیصی

برای تشخیص اختلال دوقطبی II (نوع دو) بایستی ۴ ملاک زیر در نظر گرفته شود:

A: ملاک های تشخیصی حداقل یک دوره هیپومانیا (ملاک های A-F دوره هیپومانیا که در بالا شرح داده شد) و حداقل یک دوره افسردگی اساسی (ملاک های A-C دوره افسردگی اساسی که در بالا شرح داده شد) برآورده شده باشد.

B: هیچگاه دوره مانیا وجود نداشته است.

C: اختلال اسکیزوافکتیو، اسکیزوفرنیا، اختلال اسکیزوفرنی فرم، اختلال هذیانی یا سایر اختلالات معین یا نامعین طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی توجیه بهتری برای بروز دوره (حملات) هیپومانیا و افسردگی اساسی نیست.

D: علایم افسردگی یا عدم ثبات ناشی از نوسانات مکرر دوره های افسردگی و هیپومانیا سبب ناراحتی قابل توجه بالینی یا افت کارکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه های مهم کارکردی فرد شده اند.

مشخصه: نوع دوره جاری یا آخرین دوره بیماری (هیپومانیا، افسرده) را مشخص نمایید.

مشخص کنید اگر: همراه ناراحتی اضطرابی، همراه ویژگی های مختلط، همراه تندچرخی، همراه ویژگی های روان پریشی هماهنگ یا ناهماهنگ با خلق، همراه کاتاتونیا، با شروع پیرازایمانی، با الگوی فصلی.

تشخیص افتراقی

اختلال افسردگی اساسی، اختلال خلق ادواری، طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی مرتبط، اختلال پانیک (وحشتزدگی) یا سایر اختلالات اضطرابی، اختلالات مصرف مواد، اختلال ADHD، اختلال شخصیت مرزی، سایر اختلالات دوقطبی.

منبع: راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم DSM-5، انجمن روان پزشکی آمریکا ۲۰۱۳، ترجمه دکتر فرزین رضاعی و دیگران، انتشارات ارجمند

 

   این مطلب را به اشتراک بگذارید