اختلال یادگیری اختصاصی

اختلال یادگیری اختصاصی Specific Learning Disorder یک اختلال رشدی عصبی است که منشاء زیستی دارد یعنی پایه و اساس ناهنجاری های موجود در سطح شناختی است و نشانه های رفتاری اختلال از آن نشأت گرفته اند. ریشه زیستی علایم شالوده ای از تعاملات عوامل ژنتیک، اپی ژنتیک و عوامل محیطی هستند که بر توانایی مغز در درک و پردازش دقیق و مؤثر اطلاعات کلامی و غیرکلامی تأثیر می گذارند.

اختلال یادگیری فقط پس از شروع تحصیلات رسمی قابل تشخیص است ولی پس از آن در هر زمانی در کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی قابل تشخیص گذاری است مشروط بر این که شواهدی موجود باشد مبنی بر شروع آن در طول سال های تحصیلات رسمی (یعنی در طول دوره رشد).

هیچ منبع اطلاعاتی به تنهایی برای تشخیص اختلال یادگیری اختصاصی کافی نیست. اختلال یادگیری اختصاصی تشخیصی بالینی است که بر اساس تجمیع اطلاعات به دست آمده از تاریخچه طبی، تحصیلی، رشدی و خانوادگی فرد، تاریخچه مشکلات یادگیری؛ شامل تظاهرات فعلی و قبلی آن، تأثیر اختلال بر کارکرد تحصیلی، شغلی یا اجتماعی فرد، گزارشات جاری یا قبلی مدارس، پرونده شغلی فرد (شغلی که نیاز به مهارت های تحصیلی دارد)، ارزیابی های رشته تحصیلی مورد نظر و نمرات کسب شده فعلی و قبلی فرد در آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد فردی، به دست می آید.

ملاک های تشخیصی

برای تشخیص اختلال یادگیری اختصاصی بایستی ۴ ملاک زیر در نظر گرفته شود:

A: مشکلات یادگیری و به کارگیری مهارت های تحصیلی که حداقل به شکل یکی از علایم زیر و برای مدت حداقل ۶ ماه، علیرغم انجام مداخلات درمانی برای رفع مشکلات فوق، وجود داشته باشد.

۱- روخوانی دشوار، کند و نادرست کلمات (مثلا هر کلمه را بلند و غلط و یا به کندی و با دودلی می خواند، اغلب کلمات را حدسی می خواند، برای ادای اصوات کلمات مشکل دارد).

۲- اشکال در درک معنی آن چه قرائت می شود (مثلا متن را به درستی می خواند ولی ارتباطات، استنتاج، توالی یا عمق مطلب را درک نمی کند).

۳- مشکلات هجی کردن (مثلا ممکن است حروف صدادار یا بی صدا را اضافه، حذف یا جایگزین نماید).

۴- اشکالات بیان نوشتاری (مثلا اشتباهات متعدد دستوری یا علامت گذاری جملات، به کارگیری پاراگراف هایی با ساماندهی ضعیف، بیان نوشتاری افکارش فاقد شفافیت است).

۵- اشکال در یادگیری مفاهیم و معانی اعداد و یا محاسبات (مثلا فهم ضعیفی از اعداد، روابط و بزرگی آنها دارد، برای جمع اعداد یک رقمی به جای آن که مانند همسالان از اصول ریاضی استفاده کند از انگشتان خود کمک می گیرد، در حین انجام محاسبات عددی گیج می شود و ممکن است فرایندهای دیگری انجام دهد).

۶- اشکال در استدلالات ریاضی (مانند مشکل جدی در به کارگیری مفاهیم، اصول یا روش های حل مسائل عددی).

B: مشکلات موجود در مهارت تحصیلی مزبور شدید بوده و از نظر کمّی از آنچه برای سن تقویمی وی انتظار می رود کمتر است و بر اساس ارزیابی های جامع بالینی و آزمون های انفرادی استاندارد سنجش پیشرفت، سبب تداخل چشمگیر در کارکرد شغلی یا تحصیلی و فعالیت های معمول زندگی روزمره فرد شده است. در افراد ۱۷ ساله و بالاتر تاریخچه اثبات شده وجود نقایص و مشکلات یادگیری را می توان به جای ارزیابی های استاندارد به کار گرفت.

C: اختلالات یادگیری در دوره مدرسه شروع شده ولی ممکن است تا زمانی که ضرورت های تحصیلی در زمینه مهارت تحصیلی مختلف از حد توانایی های فرد بیشتر نشده، آشکار نگردد (مثلا در آزمون های زمان دار، خواندن یا نوشتن گزارشات طولانی در یک مدت مشخص، فشار تحصیلی بیش از حد سنگین).

D: مشکلات یادگیری مزبور توسط کم توانی ذهنی، کاهش حدت بینایی یا شنوایی اصلاح نشده، سایر اختلالات روانی یا عصبی، شرایط حاد اجتماعی – روان شناختی، بلد نبودن زبانی که آموزش های تحصیلی با آن صورت می گیرد یا میزان کم تحصیلات، قابل توجیه نیست.

نکته: چهار ملاک تشخیصی فوق باید بر اساس ترکیب بالینی شرح حال فردی (رشد و نمو، طبی، خانوادگی، تحصیلی)، گزارشات مدرسه، و ارزیابی های آموزشی – روان شناختی کامل گردند.

طبقات تشخیصی 

همراه با اختلال در خواندن: صحت خواندن لغات، سرعت و فصاحت خواندن، درک مطلب شفاهی.

توجه: کژخوانی یا خوانش پریشی Dyslexia اصطلاح جایگزینی است که برای اشاره به یک الگوی اختلال یادگیری به کار می رود و مشخصات آن عبارتند از مشکل در شناسایی روان و دقیق کلمات، رمزگشایی ضعیف و توانایی ضعیف هجی کردن. اگر از کژخوانی برای مشخص کردن نوع مشکل مزبور استفاده می شود، ثبت هرگونه مشکل اضافه تر موجود مانند درک مطلب شفاهی یا استدلال ریاضی نیز اهمیت زیادی دارد.

همراه با اختلال در بیان نوشتاری: صحت هجی کردن، صحت دستور زبان و علامت گذاری جملات، شفافیت یا نظام مند بودن بیان نوشتاری.

همراه با اختلال در ریاضیات: مفهوم عدد، به خاطر سپردن قواعد ریاضی، صحت و روانی محاسبات، صحت استدلال ریاضی.

توجه: محاسبه پریشی Dyscalculia اصطلاح جایگزینی است که برای الگوی مشکلات با مشخصات زیر به کار می رود: مشکل در پردازش اطلاعات عددی، یادگیری اصول و قواعد ریاضی و انجام آسان و درست محاسبات. اگر محاسبه پریشی برای مشخص نمودن این الگوی خاص مشکلات ریاضی به کار می رود، در صورت وجود مشکلات دیگری مانند مشکلات در استدلال ریاضی یا دقت منطق به کارگیری کلمات، آنها را نیز باید مشخص نمود.

شدت فعلی علایم

خفیف: مشکلات مهارت های یادگیری در یک یا دو حوزه تحصیلی دیده می شود ولی آنقدر خفیف هستند که ممکن است فرد بتواند آنها را جبران نماید یا در مواردی که خدمات حمایتی جانبی یا مراکز آموزشی مناسبی وجود دارند عملکرد خوبی را ارائه دهد (به خصوص در سنسن مدرسه).

متوسط: مشکلات قابل توجه در یک یا دو حوزه تحصیلی در حدی که فرد بدون برخی مداخلات شدید و اختصاصی آموزشی در طول دوران تحصیل مدرسه قادر نیست آنها را فرا گیرد. خدمات جانبی یا کلاس های تقویتی ویژه حداقل به صورت پاره وقت در مدرسه، محل کار یا منزل برای تکمیل صحیح و دقیق تکالیف لازم است.

شدید: مشکلات شدید مهارت های یادگیری که چندین حوزه تحصیلی را درگیر کرده است و فرد بدون آموزش های اختصاصی و انفرادی مستمر فشرده در بخش اعظم سال های تحصیل قادر به یادگیری این مهارت ها نیست. حتی با وجود همه خدمات و کلاس های تقویتی در منزل، مدرسه یا محل کار، فرد ممکن است به نحوی کارآمد قادر به تکمیل تکالیف خود نباشد.

تشخیص افتراقی

تفاوت های طبیعی پیشرفت تحصیلی، کم توانی ذهنی (اختلال رشدی هوشی)، مشکلات یادگیری ناشی از بیماری های حسی و عصبی، اختلالات عصبی شناختی، اختلال کم توجهی – بیش فعالی، اختلالات روان پریشی.

منبع: راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم DSM-5، انجمن روان پزشکی آمریکا ۲۰۱۳، ترجمه دکتر فرزین رضاعی و دیگران، انتشارات ارجمند.

 

   این مطلب را به اشتراک بگذارید