اختلال استرس حاد

اختلال استرس حاد (Acute Stress Disorder (ASD به معنای ظهور علایم مشخصه ای است که سه روز تا یک ماه پس از مواجهه با یک یا چند حادثه آسیب زا تداوم داشته باشد. حوادث آسیب زایی که مستقیما تجربه می شوند شامل موارد زیراند (البته محدود به اینها نیستند): مواجهه با جنگ به عنوان یک نظامی یا غیرنظامی، تهاجم شخصی مبنی بر زور یا تهدید به آن (مثل تعدی جنسی، حمله فیزیکی، دعوای فیزیکی، دزدی و جیب بری، تعدی جسمی و یا جنسی کودک، دزدیده شدن، گروگان گیری، حمله تروریستی، شکنجه شدن)، بلایای طبیعی یا ساخت بشر (مثل زلزله، طوفان، سقوط هواپیما) و حوادث شدید (مثل تصادفات وسایط نقلیه، حوادث صنعتی).

حوادث جنسی آسیب زا در کودکان می تواند شامل تجارب جنسی نامناسب بودن خشونت یا صدمه هم باشد. یک بیماری تهدیدگر زندگی یا شرایط طبی ناتوان کننده ضرورتا یک حادثه آسیب زا محسوب نمی شود. رویدادهای طبی که به عنوان حوادث آسیب زا در نظر گرفته می شوند، شامل حوادث فاجعه بار غیرمترقبه (مثل بیدار شدن در حین جراحی، شوک آنافیلاکتیک) می باشند. حوادث پراسترس که واجد عناصر آسیب زا و شدید نیستند، ممکن است تشخیص را به سمت اختلال سازگاری هدایت کنند و نه اختلال استرس حاد.

تظاهرات بالینی اختلال استرس حاد در افراد مختلف می تواند تفاوت داشته باشد ولی به طور معمول شامل یک واکنش اضطرابی است که بعضی شکل های تجربه مجدد و یا واکنش پذیری به حادثه آسیب زا را در بر دارد. در بعضی افراد یک تظاهر تجزیه ای یا گسستگی می تواند برجسته باشد، هر چند که این افراد معمولا واکنش پذیری شدید هیجانی یا فیزیولوژیک در پاسخ به یادآورهای سانحه هم از خود نشان می دهند. در سایر افراد ممکن است یک واکنش خشم شدیدی وجود داشته باشد که این واکنش پذیری با تحریک پذیری و یا احتمالا واکنش های پرخاشگرانه همراه می گردد. نمای کامل علایم باید حداقل سه روز بعد از حادثه آسیب زا ادامه داشته باشد و حداکثر یک ماه پس از حادثه قابل تشخیص اند. علایمی که بلافاصله پس از حادثه شروع می شوند ولی در عرض کمتر از سه روز مرتفع می گردند، مطابق ملاک اختلال استرس حاد نیستند.

شاهد حوادث بودن شامل موارد زیر است (البته فقط محدود به این موارد نیستند): مشاهده جراحت جدی یا تهدید به آن، مرگ غیرطبیعی، مشاهده تعدی جسمی یا جنسی در مورد فردی دیگر در نتیجه تهاجم خشونت بار، تهاجم خانوادگی شدید، تصادف شدید، جنگ و بلایا و همچنین شاهد یک فاجعه پزشکی (مثل خونریزی تهدید کننده زندگی) در مورد کودک خود. حوادثی که به طور غیرمستقیم در موردشان اطلاع پیدا می شود به بستگاه نزدیک و دوستان صمیمی محدود است. چنین حوادثی باید خشونت آمیز و غیرمترقبه باشند. مرگ در اثر علل طبیعی لحاظ نمی شود، ولی مرگ های حاصل تهاجم خشونت بار فردی، خودکشی، تصادفات وخیم یا جراحت شدید واجد شرایط اند. اختلال ممکن است به خصوص وقتی که عامل استرس، بین فردی و عمدی است (مثل شکنجه، تجاوز) شدید باشد. وقتی شدت و نزدیکی فیزیکی به عامل استرس زا زیاد است، احتمال ایجاد این اختلال بیشتر می شود.

ملاک های تشخیصی

برای تشخیص اختلال استرس حاد بایستی ۵ ملاک زیر در نظر گرفته شود:

A: مواجهه با مرگ واقعی یا تهدید به مرگ، جراحت شدید یا خشونت جنسی به صورت یک یا چند مورد زیر:

۱- تجربه مستقیم حادثه (یا حوادث) آسیب زا

۲- شاهد بودن فرد، هنگامی که حادثه (یا حوادث) برای دیگران اتفاق می افتد.

۳- آگاهی از اینکه حادثه (یا حوادث) برای یک عضو نزدیک خانواده یا دوست صمیمی رخ داده است.

توجه: در موارد مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یک عضو خانواده یا دوست، حادثه (یا حوادث) باید فجیع یا غیرمترقبه یاشد.

۴- تجربه کردن مکرر یا مواجهه شدید با جرئیات آزارنده و تنفرآور حادثه (یا حوادث) آسیب زا (مثل مسئولین خط اول جمع آوری کننده بقایای اجساد، مأمور پلیسی که مکررا با جزئیات کودک آزاری مواجهه دارد).

توجه: این ملاک، مواجهه از طریق رسانه الکترونیکی، تلویزیون، فیلم ها یا تصاویر و عکس ها را شامل نمی شود، مگر آن که این مواجهه مربوط به شغل باشد.

B: وجود ۹ علامت (یا بیشتر) از علایم زیر از هر یک از پنج طبقه علایم مزاحمت، خلق منفی، تجزیه، اجتناب و انگیختگی که پس از وقوع حادثه (یا حوادث) آسب زا شروع یا تشدید شده باشند.

علایم مزاحمت

۱- یادآوری مکرر، ناخواسته و ناراحت کننده مزاحم در مورد حادثه (یا حوادث) آسیب زا.

توجه: در کودکان ممکن است بازی های تکراری دیده شود که موضوعات یا جنبه هایی از حادثه (یا حوادث) آسیب زا را بیان می کنند.

۲- رؤیاهای ناراحت کننده و تکرار شونده که محتوا یا هاطفه آنها مربوط به حادثه (یا حوادث) است.

توجه: در کودکان ممکن است رؤیاهای ترسناک بدون محتوای مشخص وجود داشته باشد.

۳- واکنش های تجزیه ای (مثل فلش بک) که در آنها، فرد به گونه ای احساس یا عمل می کند که گویی حادثه (یا حوادث) در حال وقوع است. (چنین واکنش های بر روی یک پیوستار قرار دارند و در شدیدترین حالت به صورت از دست دادن آگاهی نسبت به محیط بروز می کنند.)

توجه: در کودکان ممکن است بازسازی وقایع خاص مربوط به سانحه در بازی ها دیده شود.

۴- ناراحتی روانی شدید یا طولانی یا واکنش های فیزیولوژیک محسوس در پاسخ به نشانه های داخلی یا بیرونی که نماد یا شبیه جنبه ای از حادثه (یا حوادث) آسیب زا هستند.

خلق منفی

۵- ناتوانی مستمر در تجربه هیجانات مثبت (مثل ناتوانی در تجربه شادی، رضایت یا محبت).

علایم تجزیه ای

۶- احساس تغییر واقعیت محیط پیرامون یا خود شخص (مثل خود را از منظر شخصی دیگری نگریستن، گیج بودن، احساس کندی گذر زمان).

۷- ناتوانی در به خاطر آوردن یکی از جنبه های مهم حادثه (یا حوادث) آسیب زا (عموما ناشی از فراموشی تجزیه ای است و نه در اثر عوامل دیگر مثل ضربه به سر، مصرف الکل و داروها).

علایم اجتنابی

۸- تلاش برای اجتناب از خاطرات، افکار یا احساس های ناراحت کننده مربوط یا همراه با حادثه (یا حوادث) آسیب زا.

۹- تلاش برای اجتناب از یادآورهای محیطی (افراد، مکان ها، گفتگوها، فعالیت ها، اشیاء، موقعیت ها) که موجب انگیخته شدن خاطرات، افکار یا احساس های مربوط یا همراه حادثه (یا حوادث) آسیب زا هستند.

علایم انگیختگی

۱۰- اختلال خواب (مثل اشکال در به خواب رفتن، در خواب ماندن یا خواب ناآرام).

۱۱-رفتار تحریک آمیز و حملات خشم (بدون محرک یا با کمترین تحریک) که به طور معمول با پرخاشگری کلامی یا فیزیکی نسبت به افراد یا اشیاء تظاهر می کنند.

۱۲- گوش به زنگی مفرط

۱۳- اشکالات تمرکز

۱۴- افزایش واکنش از جا پریدن

C: دوره اختلال (علایم ملاک B) از ۳ روز تا یک ماه پس از مواجهه با سانحه است.

توجه: علایم معمولا بلافاصله پس از سانحه شروع می شوند و حداقل ۳ روز دوام دارند، ولی برای آنکه ملاک های اختلال احراز شود علایم باید حداکثر یک ماه طول بکشند.

D: اختلال موجب ناراحتی قابل توجه بالینی یا افت کارکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه های مهم کارکردی می شود.

E: اختلال را نتوان به اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مثل دارو، الکل) یا شرایط طبی دیگر (مثل آسیب مغزی ضربه ای خفیف) نسبت داد و اختلال روان پریشی گذرا هم توضیح بهتری برای آن نیست.

تشحیص افتراقی

اختلالات سازگاری، اختلال پانیک (وحشتزدگی)، اختلالات تجزیه ای، اختلال استرس پس از سانحه PTSD، اختلال وسواسی – جبری OCD، اختلالات روان پریشانه، جراحت ضربه ای مغز.

منبع: راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم DSM-5، انجمن روان پزشکی آمریکا ۲۰۱۳، ترجمه دکتر فرزین رضاعی و دیگران، انتشارات ارجمند

 

   این مطلب را به اشتراک بگذارید