اختلالات تیک

اختلالات تیک Tic Disorders از چهار طبقه تشخیصی تشکیل شده اند: اختلال توره، اختلال تیک حرکتی یا صوتی مداوم (مزمن)، اختلال تیک گذرا و سایر اختلالات تیک معین و اختلال تیک نامعین. تشخیص انواع اختلالات تیک بر مبنای وجود تیک های حرکتی و/یا صوتی، مدت علایم تیک، سن شروع و عدم وجود هر علت شناخته شده دیگری مانند یک بیماری طبی دیگر یا مصرف مواد است.

اختلالات تیک به ترتیب اهمیت ردیف شده اند (اختلال توره، سپس اختلال تیک حرکتی یا صوتی مداوم (مزمن)، اختلال تیک گذرا و نهایتا سایر اختلالات تیک معین و اختلال تیک نامعین) یعنی هرگاه یک اختلال تیک تشخیص داده شد، دیگر تشخیص های طبقه پایین تر از آن را نمی توان انتخاب نمود.

حرکات یا اصوات ناگهانی، سریع، تکراری و ناموزون را تیک می نامند. ابتلای بیمار به اشکال مختلف تیک در سیر بیماری امری شایع است ولی در دوره خاص شکل تیک های موجود کاملا ویژه و مشخص است. گرچه تیک می تواند تقریبا در تمام گروه عضلات یا صداها دیده شود ولی برخی علایم مانند پلک زدن یا صاف کردن گلو در بین افراد مبتلا شایع تر است. معمولا به نظر می رسد تیک غیر ارادی است ولی فرد قادر است آن را برای زمان های متفاوتی به صورت ارادی کنترل نماید.

تیک هم به صورت ساده و هم پیچیده دیده می شود. مدت تیک های حرکتی ساده خیلی کوتاه است (مثلا در حد صدم ثانیه) و می تواند شامل پلک زدن، بالا انداختن شانه و باز شدن اندام ها باشد. تیک های صوتی ساده شامل صاف کردن گلو، بالا کشیدن بینی و خرناس کشیدن (اغلب به دلیل انقباض دیافراگم یا عضلات حلق دهانی) است.

تیک های حرکتی پیچیده (مرکب) زمان طولانی تری داشته (مثلا چند ثانیه) و اغلب شامل ترکیب چند تیک ساده مانند چرخش سر همزمان با بالا انداختن شانه است. تیک های مرکب گاهی هدفمند به نظر می رسند مانند نمایش های جنسی یا مستهجن تیک گونه (Copropraxia) یا تقلید تیک گونه حرکات دیگر افراد (پژواک کردار). به همین شکل تیک های حرکتی پیچیده شامل تکرار اصوات و کلمات خود فرد (مکرر گویی Palilalia). تکرار آخرین کلمه یا عبارت شنیده شده (واگویی یا پژواک کلام)، یا ادای ناگهانی کلمات ناپسند اجتماعی مانند کلمات مستهجن یا دشنام های قومی و نژادی یا مذهبی (هرزه گویی) است. در مورد هرزه گویی باید این نکته مهم را به خاطر داشت که این کلمات ناگهانی، بلند و تیز یا غرغرگونه بیان می شود و فاقد لحنی شبیه دشنام هایی است که حین درگیری های بین فردی رد و بدل می شود.

ملاک های تشخیصی

نکته: تیک حرکات یا اصوات ناگهانی، سریع، تکراری و ناموزون هستند.

الف) اختلال توره: برای تشخیص این اختلال بایستی ۴ ملاک زیر در نظر گرفته شود:

A: هم تیک های متعدد حرکتی و حداقل یک تیک صوتی باید در دوره ای از بیماری وجود داشته باشند. البته هم زمانی آنها لزومی ندارد.

B: دفعات تیک کم و زیاد می شود ولی پس از بروز اولین تیک حداقل به مدت یک سال ادامه داشته اند.

C: سن شروع تیک قبل از ۱۸ سالگی است.

D: اختلال مزبور مرتبط با اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مانند کوکائین) یا یک بیماری طبی دیگر (مانند بیماری هانتینگتون، آنسفالیت پس از بیماری ویروسی) نیست.

ب) اختلال تیک حرکتی یا صوتی مداوم (مزمن): برای تشخیص این اختلال بایستی ۵ ملاک زیر در نظر گرفته شوند:

A: تیک های منفرد یا متعدد حرکتی یا صوتی که در دوره ای از بیماری وجود داشته اند ولی هر دو آنها (حرکتی و صوتی) وجود نداشته اند.

B: ذفعات تیک کم و زیاد می شود ولی پس از بروز اولین تیک حداقل یک سال ادامه داشته اند.

C: سن شروع قبل از ۱۸ سالگی است.

D: اختلال مزبور مرتبط با اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مانند کوکائین) یا یک بیماری طبی دیگر (مانند بیماری هانتینگتون، آنسفالیت پس از بیماری ویروسی) نیست.

E: ملاک های اختلال توره هیچ گاه احراز نشده است.

نکته: مشخص شود: فقط با تیک های حرکتی / فقط با تیک های صوتی.

ج) اختلال تیک گذرا: برای تشخیص این اختلال بایستی ۵ ملاک زیر در نظر گرفته شوند:

A: تیک های منفرد یا متعدد حرکتی یا صوتی.

B: تداوم تیک ها از زمان بروز اولین تیک کمتر از یک سال است.

C: سن شروع قبل از ۱۸ سالگی است.

D: اختلال مزبور مرتبط با اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مانند کوکائین) یا یک بیماری طبی دیگر (مانند بیماری هانتینگتون، آنسفالیت پس از بیماری ویروسی) نیست.

E: هیچگاه ملاک های تشخیصی اختلال توره یا اختلال تیک حرکتی یا صوتی مداوم (مزمن) احراز نشده است.

د) سایر اختلالات تیک معین

این طبقه تشخیصی برای مواردی به کار می رود که علایم مشخصه اختلال تیکی که ناراحتی بالینی قابل توجه و یا اختلال در کارکرد اجتماعی، شغلی و سایر جنبه های مهم کارکرد فرد ایجاد می کند، وجود دارد ولی ملاک های تشخیصی هیچ یک از اختلالات تیک یا اختلال دیگری در طبقه تشخیصی اختلالات رشدی عصبی را به طور کامل برآورده نمی کند. طبقه تشخیصی سایر اختلالات معین را بالینگر وقتی به کار می برد که قصد دارد دلیل خاصی را برای این که چرا تظاهرات موجود واجد تمام ملاک های تشخیصی اختلالات تیک یا هر اختلال رشدی عصبی دیگری نیست، عنوان نماید. برای این کار در ابتدا اسم گروه (سایر اختلالات تیک معین) و به دنبال آن دلیل خاص مذکور را ذکر می نماید (مثلا با شروع پس از ۱۸ سالگی).

ه) اختلال تیک نامعین

این طبقه در مواردی به کار می رود که علایم مشخص تیک وجود دارد و سبب ناراحتی قابل توجه بالینی و افت کارکرد اجتماعی، شغلی و سایر جنبه های کارکردی فرد شده است ولی ملاک های تشخیصی اختلال تیک یا هر اختلال رشدی عصبی دیگری را به طور کامل در بر نمی گیرد. هنگامی که بالینگر قصد ندارد دلیل خاصی را برای اینکه چرا تظاهرات موجود، ملاک های تشخیصی اختلالات فوق را کامل نمی کند و در مواردی که اطلاعات موجود برای اتخاذ تشخیص قطعی کافی نیست از تشخیص اختلال تیک نامعین استفاده می شود.

تشخیص افتراقی

حرکات غیرطبیعی که ممکن است همراه سایر بیماری های طبی و اختلالات حرکات قالبی دیده شود، دیسکینزی های حمله ای ناشی از مواد، میوکلونوس، اختلال وسواسی – جبری و اختلالات مرتبط.

منبع: راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ویرایش پنجم DSM-5، انجمن روان پزشکی آمریکا ۲۰۱۳، ترجمه دکتر فرزین رضاعی و دیگران، انتشارات ارجمند.

 

   این مطلب را به اشتراک بگذارید